Lễ hội Bình Định
Lễ hội Đổ giàn – nét độc đáo văn hóa Bình Định
Vào ngày rằm tháng 7 âm lịch, mọi người từ khắp nơi đổ về An Thái (An Nhơn, Bình Định) để tham quan Lễ hội Đổ giàn. Một chú heo quay để ở giữa đài cao, nhóm võ sĩ làng nào giật được coi như làng đó thắng cuộc. Đổ giàn là một lễ hội văn hóa đặc sắc của miền đất võ Bình Định.
1. Địa điểm & thời gian tổ chức Lễ hội Đổ giàn
Lễ hội Đổ giàn là một ngày hội văn hóa truyền thống của người Hoa tại tỉnh Bình Định, nơi mà dòng họ Hoa đã chắp cánh và phát triển. Trước kia, lễ hội này thường diễn ra từ ngày Rằm cho đến ngày 16 và 17 trong tháng 7 âm lịch (mỗi 4 năm tổ chức một lần) tại Chùa Ngũ Bang Hội Quán, tọa lạc trong thôn An Thái thuộc xã Nhơn Phúc, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định.
2. Ý nghĩa Lễ hội Đổ giàn
An Thái, nằm ở xã Nhơn Phúc, huyện An Nhơn, là một mảnh đất ven sông Côn, từng nổi tiếng là một trong những nơi khởi nguồn của võ thuật Bình Định. Chỉ trong vài phút đi đò từ bờ này, bạn có thể đến An Vinh, thuộc huyện Tây Sơn, một địa danh cũng nổi tiếng về võ thuật. Lịch sử này kể về người Hoa “phản Thanh phục Minh” đã tới và sinh sống ở vùng đất ven sông này, chung sống với cộng đồng người Việt, đã làm cho cuộc sống văn hóa, đặc biệt là võ thuật, ở đây trở nên đa dạng và phong phú hơn.
Hội Đổ giàn được khởi xướng từ một số dòng họ người Hoa. Lễ hội Đổ Giàn không chỉ là một sự kiện vui mừng mà còn đánh dấu sự tôn vinh tinh thần võ hùng của An Thái, một vùng đất có vai trò quan trọng trong lịch sử chiến đấu chống lại sự xâm lược ngoại bang, góp phần xây dựng “Quốc thái – Dân an” và làm cho di sản văn hóa của Bình Định trở nên đa dạng và phong phú hơn.
3. Những nét đặc sắc của Lễ hội Đổ giàn
Theo người già trong làng cho biết, Lễ hội Đổ giàn gồm hai phần là phần lễ và phần hội.
3.1 Phần lễ
Khoảng 2-3 giờ sáng vào ngày rằm, lễ hội bắt đầu với lễ rước nước, trong đó nước được lấy từ sông Côn, tại một đoạn sâu và trong sạch của con sông, cách vài cây số về phía nguồn. Nước này sau đó được đựng trong một cái chum đất mới sạch sẽ và đặt lên kiệu hoa, được gọi là Long Đình. Trong buổi lễ rước nước, có âm nhạc, cờ phướn, chiêng trống… Ban lễ rước nước chuyển nước này để dâng lên bàn thờ Phật ở chánh điện và các bàn thờ ở hai bên tả hữu.
Vào buổi sáng ngày rằm, lễ hội tiến hành nghi lễ rước Phật, với âm nhạc chiêng, trống, cờ phướn và học trò gia lễ đi hai bên kiệu hoa, trong khi ban tế lễ đi giữa. Đoàn rước Phật bắt đầu từ chùa Hội Quán và đi qua các chùa của người Hoa trong phố, cuối cùng đến chùa Phổ Tịnh, nơi lễ rước Phật và thỉnh thầy, thỉnh kinh diễn ra. Trên dãy phố, mỗi hộ dân đều chuẩn bị hương án và lễ vật trước sân của họ, và khi đoàn rước Phật đi qua, chủ nhà sẽ ra ngoài để cắm hương lên kiệu hoa.
Bắt đầu từ khu chánh điện, lễ hội diễn ra thủ tục cung nghinh chức sự, bao gồm kinh sư, chủ sám, thuyết pháp, công văn… Cùng với trình tự khai kinh, tụng kinh, niệm kinh, trai đàn và cúng chẩn, tất cả những nghi lễ này kéo dài trong suốt ba ngày và ba đêm.
3.2 Phần hội
Phần hội được tổ chức rất kỹ lưỡng và đòi hỏi một khoản đầu tư không nhỏ. Một sân khấu (gần giống một khán đài) được xây dựng từ gỗ và tre ngay trước cổng chùa. Sân khấu này có chiều cao hơn 2m và chiều rộng 4m, đủ để bày đặt hương án và lễ vật, bao gồm thường tam sanh (bò, heo, dê) và hoa quả. Trên sân khấu, chỉ có ban lễ, học trò gia lễ, và những người mặc áo mão tùy theo vai trò trong nghi thức của lễ hội.
Vào buổi tối của ngày rằm, diễn ra lễ phóng đăng và phóng sanh giữa sông Kôn, với tiết mục múa lân và biểu diễn hát bội. Trong suốt ba đêm liền, mọi gia đình đều thắp đèn lồng, tạo nên một không gian sáng ngời trước khu phố chợ và các hương án. Trước sân chùa, cư dân địa phương xây dựng các ngôi nhà tạm bằng việc ghép các tấm gỗ. Sau khi lễ hội kết thúc, những ngôi nhà này sẽ được tháo dỡ, sẵn sàng cho lần tổ chức kế tiếp.
Mọi người đến từ xa và gần đều được mời tham gia xem lễ hội, bao gồm cả những người đi hành hương, và họ được đón vào các ngôi nhà tạm để cùng tham gia bữa ăn và nghỉ ngơi.
Trong phần lễ hội, có một nghi thức đặc biệt quan trọng được gọi là “Xô cỗ, xô giàn,” sau này được gọi là Đổ giàn. Khi nghi lễ này đến gần hồi kết, không khí trong đám đông trở nên sôi động. Những người lớn tuổi, phụ nữ và trẻ em thường tạo một vòng bên ngoài để nhường chỗ cho những võ sĩ và những người mạnh khỏe. Những người dũng cảm đầu tiên lên giàn, chuẩn bị tư thế sẵn sàng chiến đấu, đôi mắt hướng lên giàn cao, chờ đợi cho đến khi người chủ tế tuyên bố bắt đầu nghi thức Đổ giàn.
Cuộc tranh tài chính thức bắt đầu khi các võ sĩ tài năng leo lên giàn và tìm cách giành lấy mâm cỗ heo quay. Sau đó, họ phải thực hiện các động tác khéo léo để lao ra khỏi đám đông và đưa con heo quay này về nơi an toàn theo kế hoạch. Tất nhiên, mỗi nhóm thi đấu đã có người bảo vệ, nhằm ngăn chặn các võ sĩ đối phương cố gắng chiếm lại mâm cỗ ngay trong tay. Trong cuộc thi này, các võ sĩ cần sử dụng tất cả sự khéo léo và chiến thuật của họ để chiến thắng và đưa mâm cỗ về nơi qui định.
Hầu hết mọi năm tại Lễ hội Đổ giàn, các võ sĩ của An Thái thường giành chiến thắng, có lợi thế từ việc biết rõ “sân nhà” và sở hữu kỹ năng võ thuật xuất sắc. Tuy nhiên, người chiến thắng không tự hào và người thua không nản lòng. Cộng đồng địa phương tin rằng, bên chiến thắng sẽ gặp may mắn suốt cả năm, vì họ nhận được “lộc thần.” Ngược lại, bên thua sẽ “mài sắc ý chí” và đợi đến mùa lễ hội năm sau để tham gia và cố gắng thể hiện bản thân.
Do hoàn cảnh chiến tranh, tục Đổ giàn đã bị bãi bỏ từ lâu. Đến năm 2005, Sở Văn hóa – Thông tin Bình Định đã đề xuất với UBND tỉnh có kế hoạch khôi phục lễ hội độc đáo mang tinh thần thượng võ này.
Thùy Trâm (Rỗng Motorbike)
Bài viết có thể bạn quan tâm: Thuê xe máy Quy Nhơn I Top #11 địa điểm giá rẻ, xe mới, uy tín
